Tijd voor deel 2. In deel 1 zoomden we in op de verschillende onderdelen van ons brein en hoe die zijn ontstaan in verschillende delen van onze evolutie. Daarin zijn ze lang niet altijd meer functioneel. In dit deel keren we het om en zoomen we in op hoe we diezelfde angst juist kunnen inzetten voor persoonlijke en zakelijke groei.
Van steppe naar de moderne tijd
Want de tijd waarin we rondliepen op een steppe of werden aangevallen door roofdieren is al lang voorbij. We leven in een tijd waarin we niet steeds op onze hoede hoeven te zijn, maar waarin wel continu onze zintuigen worden geprikkeld. Hiervoor gebruiken we vooral ons jongste deel van het brein (de neo-cortex, gericht op plannen en organiseren) om met die prikkels om te gaan. Maar onbewust zijn onze oudere limbische- en oerbrein delen ook actief. Ze scannen de omgeving op gevaar en geven nog steeds dezelfde angstprikkels af, die zorgen voor aanpassing of stress.
Belemmerende overtuigingen
Zo zijn onze gedachten en angsten niet alleen functioneel, maar verworden ze al snel belemmerende overtuigingen. Als diep ingesleten patronen, die een idee van houvast, rust en zekerheid geven. Maar het zijn diezelfde overtuigingen die ons ook in de weg staan om verbinding met elkaar te maken, lief te hebben en ons tegenhouden in wat we willen bereiken. Dat gebeurt niet alleen intra persoonlijk, maar ook interpersoonlijk in teams en organisaties. Als je vraagt waarom iets zo gaat en je krijgt als antwoord: “Zo doen we dat nu eenmaal”, dan is er sprake van angst. Angst om het bekende te verlaten en op zoek te gaan naar manieren om het anders te doen. Er is weinig ruimte meer om routines en gewoontes ter discussie te stellen. Het ingesleten patroon wordt een houvast, een illusie van zekerheid.
Vanuit de spirituele hoek bekeken is angst ons in feite aangeleerd en ingebeeld. Een illusie die we onszelf voorhouden, omdat we het feit dat we sterfelijk zijn niet kunnen verdragen.
We willen weg van angst
Ons oer- en limbische brein geeft dus nog steeds dezelfde angstprikkel af, waar we op reageren. Deze prikkel geeft onzekerheid, onzekerheid geeft stress, stress geeft spanning. En spanning vindt ons brein onverdraagzaam. Het wil ervan weg. Daarom gaat het verstand op zoek naar manieren tot zelfbehoud. Zekerheid en vertrouwen. Controle houden, voldoen aan een (sociale) norm. Weg van acceptatie zoals het is. Het hier-en-nu.
Ons brein doet uit alle macht een poging tot controle. Een controle die er niet is, maar dat kan het brein niet verdragen.
Angst is de sleutel tot groei
Maar je kunt angst ook inzetten voor progressie, door de angstprikkel als iets te zien waar je iets te leren hebt. Die je de mogelijkheid geeft om te groeien. Niet iets wat je weg moet drukken, maar erkennen en accepteren. Stress geeft je zo een kans om te groeien. Je oncomfortabel voelen en ongemakkelijk voelen hoort dus bij groeien. Accepteer en verdraag het ongemak en je zult groeien. De angstprikkel wordt de stimulus. Tijden van stress, zijn tijden van groei.
Rabbij Twerski legt het verband tussen stress en groei mooi uit in onderstaande video
Bevrijd jezelf van dwangmatig denken
Veel van onze angsten ontstaan onbewust in onze kindertijd (meer hierover in Deel 1). Maar er komt een moment dat je je realiseert dat je volwassen bent. Dat de angsten die zijn ontstaan in je kindertijd jou niet langer hoeven te bepalen. Dat je vrij bent om zelf je gedachten te besturen in plaatst van dat die gedachten jou besturen. Of zelfs leren die gedachten uit te zetten en ons volkomen over te geven aan het hier-en-nu. Zodra je het huidige moment kunt accepteren zoals het is, breekt een nieuwe fase in het leven aan. Een fase waarin zorgen uit het verleden en over de toekomst verdwijnen. Waar je de stress die je als kind hebt ervaren kunt inzetten voor persoonlijke groei.
Vanuit het “zijn’ is er geen goed of fout, geen angst, geen dood of leven. In ‘zijn’ ben je gewoon.
Eckhart Tolle
Bewustzijn vergroten
Er is dus een manier om te ontsnappen aan angst en aan je stressgevende brein. Iets dat veel mensen al dagelijks doen en waar geen speciale vaardigheden voor hoeft te bezitten. Namelijk ontspannen. Adem in, adem uit. Accepteer de situatie zoals hij is. Hierdoor wordt je brein gerustgesteld. Doordat je je brein geruststelt geeft krijgt je gevoel meer ruimte. Alles is er al. Jij bent ok. Je hebt geen controle en dat hoeft ook niet. Hierdoor kom je in een natuurlijke staat van ‘zijn’. In het hier-en-nu. Je kent het wel van methodes en technieken als: meditatie, mindfullness, yoga of therapieën als ACT.
TedTalk Steve Hayes (grondlegger ACT) over hoe je je pijn omzet in liefde
Het brein heeft een doel nodig. Gebruik je brein dus waar het voor bedoeld is, namelijk denken om iets te bereiken.
Vertrouwen als tegenhanger van angst
Gelukkig werkt het verstand en het lichaam altijd twee kanten op. Besef je dat er geen direct gevaar dreigt en dat de situatie waar je inzit jou niet veranderd. Jij kunt juist de situatie veranderen. Bedenk wat je verlangen is en kom in beweging. Vergroot je invloed. Door in beweging te komen, beweeg je weg van angst en richting vertrouwen. Vertrouwen dat jij je brein niet bent.
Vertrouwen is geen eigenschap of gevoel, maar het gevolg van gedrag. Samen bepaal je hoeveel vertrouwen je in elkaar hebt en houdt.
Vertrouwen is meetbaar en is opgebouwd uit 5 elementen
- Zelfvertrouwen: dat je het risico wel kunt nemen, ook al ben je afhankelijk van een ander
- Voldoen aan elkaars verwachtingen (het loont dus om die uit te spreken)
- Rekening houden met elkaars belangen en behoeften
- Beschikken over de capaciteiten die nodig zijn om afspraken na te komen
- De intentie om afspraken na te komen
Psychologische flexibiliteit
Dus wat moet je hiermee op de werkvloer? Zorg dat je psychologische flexibiliteit ontwikkelt als je je op onbekend terrein begeeft. Je teamleden vragen zich onbewust af: is het hier veilig om een afwijkende mening te tonen? Wees daarom helemaal jezelf en wees eerlijk, oprecht en betrouwbaar in je handelen. Zo kun jij als leidinggevende, coach of manager ervoor zorgen dat mensen zich veilig voelen. Zodra anderen zien dat jij het ongemak kunt verdragen, voelen ze zich gerustgesteld. Zij kunnen op jou als leider vertrouwen. Psychologische veiligheid = vertrouwen. Net als toen jij als kind het vertrouwen kreeg, of had moeten krijgen, van je ouders.
Het leven laat zich het best organiseren als een serie avontuurlijke gebeurtenissen vanuit een veilige basis.
John Bowlby, psycholoog
De 3 V’s van verandering
Tot slot komen we aan bij de drie belangrijkste elementen als het op verandering aankomt: (psychologische)veiligheid, vertrouwen en verbinding. Zonder de andere twee kan het derde niet bestaan en als er een van de drie ontbreekt of er is te weinig van, zal de impact van een verandering in een team of organisatie altijd maar beperkt zijn.
Als je werkt aan verandering in teams en organisaties, zorg dan dat er veiligheid, vertrouwen en verbinding is.
Hoofd, hart en buik
In dit artikel en het vorige Deel 1 : Angst, je bent je brein niet, hebben we het veel gehad over het hoofdbrein. Maar inzichten in de neurowetenschap tonen aan dat de neurale netwerken in hart en buik veel complexer zijn dan we denken en dat lichaam en geest een cybernetische eenheid vormen. Besluiten nemen we niet alleen maar met ons hoofd, maar ook op gevoel. Je ken het wellicht van mBIT: multiple Brain Integration Techniques. Daarom in een volgend artikel meer over de geheimen van onze 3 breinen: die van het hoofd, hart en buik.
Bronvermelding
The Art of Holding Space – Heather Plett
De kracht van het NU- Ekhart Tolle
Acceptance and Commitment Therapie (ACT)- Steve Hayes
De coachingskalender 2022 – Francine ten Hoedt